Χωριά και οικισμοί του Πλωμαρίου

Μεγαλοχώρι

Χτίστηκε μετά την άλωση της πόλης. Το όνομά του φανερώνει ότι κάποτε ήταν το μεγαλύτερο χωριό της περιοχής. Λέγεται και παλιό Πλωμάρι αφού σχεδόν όλος ο πληθυσμός του κατέβηκε στο Πλωμάρι στα μέσα του 19ου αιώνα. Συχνή είναι και η χρήση του ονόματος «Καμένο Χωριό», αφού κάηκε 3 φορές, άλλοτε από πειρατές και άλλοτε (1843) από εμπρηστές. Δυστυχώς το όνομά του επιβεβαιώθηκε και στις αρχές της τελευταίας δεκαετίας με δύο αλλεπάλληλες φωτιές. Η δεύτερη και μεγαλύτερη που έκαψε χιλιάδες στρέμματα – το χωριό σώθηκε από θαύμα, αν και μερικά σπίτια κάηκαν – ήταν από τις μεγαλύτερες που έχει γνωρίσει η χώρα μας. Η πλούσια βλάστησή του είχε αναγκάσει πολλούς να το ονομάσουν «Ελβετία της Λέσβου». Σ’ αυτό συνέβαλε και το γεγονός του ότι δε νοείτο άρχοντας στην περιοχή που να μην είχε σπίτι στο Χωριό (άλλη μία ονομασία του). Μετά τα πρώτα σπίτια συναντάει κανείς την εκκλησία του Αγίου Ιωάννου και την πλακόστρωτη πλατεία με το πανύψηλο πλατάνι, τις καρυδιές και τα παραδοσιακά καφενεία. Ο ναός χτίστηκε το 1795, ενώ το τέμπλο του είναι σκαλιστό, όπως και της άλλης μεγάλης εκκλησίας του χωριού της Παναγίας. Η εκκλησία είναι αφιερωμένη στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος, αλλά οι χωριανοί γιορτάζουν σ’ αυτή και τη χάρη της Παναγίας. Είναι χτισμένη το 1765 και στο σκαλιστό τέμπλο της υπάρχουν παραστάσεις από την Αγία Γραφή. Από το τέμπλο έχει κλαπεί το φίδι από την παράσταση με τον Αδάμ και την Εύα. Τις εκκλησίες μπορεί κανείς να τις επισκεφτεί αν ζητήσει από τους χωριανούς τα κλειδιά τους. Κάποιος θα σας οδηγήσει για να προσκυνήσετε. Λίγο πιο πέρα υπάρχει η πλατεία καρυδιά (καρ’διά). Η αρχική καρυδιά που είχε δώσει το όνομά της στην πλατεία δεν υπάρχει πια. Μόνο ένας πλάτανος που πήρε τη θέση της. Το χωριό είναι το ψηλότερο της Λέσβου, σε υψόμετρο 645 μέτρα, πράγμα που δικαιολογεί τα «πολλά νερά», τις πολλές βρύσες (πηγές) που έχει: 10. Στα βόρεια του χωριού βρίσκεται η περιοχή «Ακκλησίδ’» (εκκλησάκι) με τα δυο ξωκλήσια της και τον τεράστιο πλάτανο. Στο κέντρο σχεδόν του χωριού υπάρχει το μνημείο του Σοφού Βενιαμίν του Λεσβίου, προς τιμήν του οποίου γίνονται κάθε χρόνο τα Βενιαμίνεια, τόσο στο Μεγαλοχώρι όσο και στο Πλωμάρι. Τέλος στα νότια κάτω από την Παναγιά είναι τα σχολεία του χωριού. Το ένα λειτουργεί σήμερα ως σχολείο για τους λιγοστούς μαθητές. Το άλλο αναπαλαιώνεται για να λειτουργήσει ως κτίριο πολλαπλών χρήσεων.

Μελίντα – Κρυφή Παναγιά

Το όνομα της προέρχεται από τη λατινική λέξη Μιλίτσια που σημαίνει φρουρά. Στη δυτική πλευρά της παραλίας, στην άκρη της θάλασσας υψώνεται ένας βράχος: «τ’ Γουτζίλ’ του μάρμαρου» (το μάρμαρο του Γουτζίλη), με ύψος περίπου 10 μέτρα. Στο επάνω μέρος του υπάρχει ένας επίπεδος χώρος απ’ όπου μπορούσαν οι κάτοικοι να παρατηρούν για τυχόν κινδύνους. Και σήμερα μπορείτε να ανεβείτε, αν και θα πρέπει να είστε κάτι παραπάνω από προσεκτικοί. Στη δυτική πλευρά της Μελίντας αποκαλύφθηκαν λείψανα οικισμού και βρέθηκαν αρχαία νομίσματα, λυχνίες και αγγεία. Από την Μελίντα μπορείτε να πάτε με βάρκα στην Παναγία την Κρυφτή, μια εκκλησία κρυμμένη κυριολεκτικά από κάθε ανθρώπινο μάτι, μέσα σε ένα κολπίσκο, δίπλα σε θερμές (ιαματικές πηγές). Το εκκλησάκι είναι χτισμένο μέσα σε βράχο και αξίζει πραγματικά τον κόπο να το επισκεφτεί κανείς. Μπορείτε να πάτε και με αυτοκίνητο (3χλμ) και 10 λεπτά με τα πόδια. Ο δρόμος όμως είναι πολύ στενός και με επικίνδυνες στροφές, γι’ αυτό η ταχύτητά σας δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τα 10 χλμ/ώρα. Φωτογραφίες : Μελίντας – Παναγίας Κρυφτής.

Πλαγιά – Τρίγονας

Τα δύο χωριά απέχουν πολύ λίγο μεταξύ τους (περίπου 100 μέτρα) και βρίσκονται περίπου στο 6 χιλιόμετρο της επαρχιακής οδού Πλωμαρίου – Μυτιλήνης. Αν και η περιοχή κατοικήθηκε και στην αρχαιότητα, η Πλαγιά ξαναγνώρισε ζωή στα μέσα του 19ου αιώνα. Οι πρώτοι κάτοικοι ήρθαν από το Μεγαλοχώρι και χτίσανε το χωριό στις πλαγιές τριών λόφων. Μια μεγάλη πυρκαγιά το έκαψε όλο. Μόνο ένα κτίριο έμεινε ανέπαφο: ο ναός της Αγίας Τριάδας. Η Πλαγιά είναι πυκνοδομημένη, όπως και όλα σχεδόν τα χωριά του Πλωμαρίου. Τη διασχίζουν δύο χείμαρροι που ενώνονται στο κέντρο του χωριού. Στα βόρεια βρίσκεται η εκκλησία της Υπαπαντής του Σωτήρος, ενώ δίπλα στην Αγία Τριάδα θα συναντήσετε το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου του Παζιάνου που έζησε και αγίασε στην Πλαγιά, του οποίου η μνήμη γιορτάζεται στις 14 Φεβρουαρίου. Ο Τρίγονας από τα μεγαλύτερα χωριά της περιοχής χαρακτηρίζεται ιδιαίτερα για την παραδοσιακή αρχιτεκτονική των παλαιότερων σπιτιών του και για την πολύ καλή ρυμοτομία του.

Κουρνέλα

Ένα μικρό χωριουδάκι που προσφέρει στον επισκέπτη ένα κόσμο απαράμιλλης γαλήνης και φυσικής ομορφιάς. Για να το ανακαλύψουμε, ξεκινώντας απο το Πλωμάρι ακολουθούμε τον επαρχιακό προς Παλαιοχώρι. Διακόσια μέτρα πιο κάτω, αφήνοντας την άσφαλτο και τον πολιτισμό στρίβουμε αριστερά στο χωματόδρομο που συναντάμε. Σε λίγο [10 λεπτά περίπου] ο κόπος μας θα ανταμειφθεί. Κρυμμένη στην αγκαλιά ενός ορεινού όγκου ξεπροβάλλει άξαφνα στα μάτια του επισκέπτη, με τις λιτές φιγούρες των μικρών πέτρινων κτισμάτων του,να ξεχωρίζουν μέσα στο απέραντο πράσινο της περιοχής. Στην είσοδο του χωριού δεσπόζει η τρίκλιτη βασιλική του Αγ.Ιωάννου Προδρόμου που χρονολογείται απο το 1863. Κατηφορίζοντας τα στενά σοκάκια που άλλοτε έσφιζαν απο ζωή και αγναντεύοντας απέναντι το Παλαιοχώρι και την Μελίντα, ορθώνεται μπροστά μας επιβλητικός ένας υπεραιωνόβιος πλάτανος. Πολλά τα γλέντια της εποχής που γίνονταν κάτω από την παχιά δροσιά του. Οι καφέδες τα ούζα από το διπλανό καφενείο[ένα από τα τρία που υπήρχαν]ήταν σε ημερήσια διάταξη. Εκατόν πενήντα μέτρα νοτιότερα από το τελευταίο σπίτι θα συναντήσουμε τις τρεις κρήνες του χωριού με το κρυστάλλινο νερό,που μέσα στα κουμάρια[πήλινα δοχεία],μεταφερόταν για τις ανάγκες των νοικοκυριών. Ο επισκέπτης αξίζει να δει και το παλιό ελαιοτριβείο το οποίο λειτουργούσε ώς το 1963,αφού η κύρια ασχολία ήταν η ελαιοσυγκομιδή. Στη Κουρνέλα ζούσαν πενήντα οικογένειες από τις οποίες ελάχιστες πια είχαν μείνει το 1980-1985. Σήμερα οι μόνιμοι κάτοικοι ένας ή δύο τον αριθμό, με την προσθήκη κάποιων φίλων, που περιστασιακά επισκέπτονται το χωριό, προσπαθούν να το κρατήσουν ζωντανό, λειτουργώντας καφενείο όπου ο επισκέπτης μπορεί να ξαποστάσει. Την περίοδο της Μ. Εβδομάδας όσοι βρεθούν, θα ζήσουν τα Πάθη του Χριστού, του Επιταφίου και την Ανάσταση, σε ένα κατανυκτικό περιβάλλον που δύσκολα θα ξαναδούν. Όσοι αγαπούν την πεζοπορία μπορούν να επισκεφτούν το χωριό ακολουθώντας το ειδικά διαμορφωμένο μονοπάτι από τη Μελίντα. Το μαγευτικό τοπίο σίγουρα θα τους μείνει αξέχαστο. Ευχαριστούμε την Αθηνά Ναυπλιώτη για το κείμενο και την φωτογραφία.

Κάτω Χωριό

Ακολουθώντας το δρόμο δυτικά του Πλωμαρίου (από το Αμμουδέλι) και έπειτα από 1,5 χιλιόμετρο στρίβοντας δεξιά θα συναντήσετε (μετά από 1 χιλιόμετρο) το Κάτω Χωριό. Είναι ένα από τα παλαιότερα χωριά της περιοχής. Μέχρι τα μέσα του αιώνα είχε πολλούς κατοίκους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι υπήρχαν 9 καφενεία. Σήμερα όμως δεν υπάρχει κανένα – ενώ οι κάτοικοί του μετριούνται πλέον στα δάκτυλα του ενός χεριού. Τα περισσότερα σπίτια έχουν καταρρεύσει. Τα λίγα που έχουν μείνει στέκονται σχεδόν χαμένα μέσα στις ελιές, τις πορτοκαλιές και τις λεμονιές. Στα βόρεια του χωριού βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Ανδρέα, μια πολύ ωραία και παλιά εκκλησία. Αξίζει κανείς να την επισκεφτεί και να δει το πίσω μέρος του Αγίου Βήματος που είναι κτισμένο με σκαλιστές πέτρες. Καλό θα ήταν να αφήσετε το αυτοκίνητό σας στην πλατεία του χωριού. Ακολουθώντας τον δρόμο αριστερά από την πλατεία (καθώς έρχεστε από το Πλωμάρι) θα βρεθείτε στην περιοχή Βιγλάρ (παρατηρητήριο), με το εκκλησάκι της Ζωοδόχου Πηγής. Αν αντιθέτως πάτε ευθεία θα βγείτε σε ένα γραφικό ξέφωτο με τον πλάτανο και τη βρύση του Κάτω Χωριού. Η θέα στο Αιγαίο πέλαγος και η Εκκλησία του Αγίου Ανδρέα. Το πρώτο πράγμα που βλέπει ένας επισκέπτης, το παλιό κόκκινο καφενείο.

Ακράσι

Βρίσκεται 17,5 χιλιόμετρα βορειοδυτικά του Πλωμαρίου. Πρωτοκατοικήθηκε στις αρχές του 19ου αιώνα, από την οικογένεια Σωτήρχου. Λέγεται ότι έχει πάρει το όνομά του από τη φράση ‘κρα Σιών που σημαίνει απόλυτη σιωπή, χαρακτηριστικό της περιοχής όπου έχει χτιστεί. Είναι φημισμένο το κρασί που παρήγαγε το Ακράσι. Σήμερα σώζεται στους Αγίους Αποστόλους το μισό πέτρινο πατητήρι κρασιού. Στην περιοχή του Αγίου Αντωνίου υπάρχουν αρχαία ευρήματα, ενώ άλλα από εδώ έχουν μεταφερθεί στο μουσείο της Μυτιλήνης. Χαρακτηριστικά είναι κάποια παλιά σπίτια – από τα λίγα παλιά που υπάρχουν στο χωριό – τα οποία στην σκεπή τους δεν έχουν κεραμίδια αλλά άσπρο χώμα. Το σχολείο του χωριού έχει διαμορφωθεί και ως μουσείο με διάφορα λαογραφικά εκθέματα. Οι μόνιμοι κάτοικοι του είναι περίπου 250. Το καλοκαίρι όμως ο πληθυσμός διπλασιάζεται. Το Ακράσι είναι μία από τις ελάχιστες φωτεινές εξαιρέσεις ορεινών χωριών που αντί να σβήνουν αναπτύσσονται. Σ΄ αυτό το γεγονός ίσως να έχει συμβάλλει και η πολύ καλή οδική σύνδεση με τη Μυτιλήνη (απέχει μόνο 42 χιλιόμετρα, όσο δηλαδή και το Πλωμάρι). H Πλατεία. Εκθέματα λαογραφικού μουσείου. Το κλειστό Δημοτικό Σχολείο, που εξυπερηρετεί ως λαογραφικό μουσείο. Καφενείο.

Νεοχώρι

17, 1 χιλιόμετρα μακριά από το Πλωμάρι, πολύ κοντά στο Ακράσι, βρίσκεται το Μπορό. Κατοικήθηκε από κατοίκους του Μεγαλοχωρίου που για να αποφύγουν τη μανία των κουρσάρων χτίσανε το χωριό σε τοποθεσία που δε φαινόταν από τη θάλασσα. Η αρχική του ονομασία πάρθηκε από τα άλατα (μπουρό) που άφηναν τα νερά της περιοχής στις πέτρες. Νεοχώρι ονομάστηκε κατά τον 20ο αιώνα. Ο πλάτανος που υπάρχει στη μέση της πλατείας φυτεύτηκε κατά λάθος. Αρχικά είχε φυτευτεί μια καρυδιά και για υποστήλιό της τοποθετήθηκε ένα ξύλο από πλάτανο με αποτέλεσμα να ξεραθεί η καρυδιά και να ριζώσει ο πλάτανος. Αξίζουν την προσοχή του επισκέπτη οι εκκλησίες της Αγίας Αικατερίνης και των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης καθώς και η εναλλαγή των έντονων χρωμάτων στα σπίτια. Αν πάτε με ιδιόκτητο αυτοκίνητο καλό θα ήταν να το αφήσετε στην αρχή του χωριού. Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα του Νεοχωρίου στη διεύθυνση www.mporos.gr Η Εκκλησία στο Νεοχώρι. Επιγραφή στην εκκλησία.

Αμπελικό

Αρχικά το Αμπελικό ήταν χτισμένο στην πανέμορφη τοποθεσία Ρουγκάδα, που όμως είχε το – σύνηθες κατά το 19ο αιώνα – μειονέκτημα να φαίνεται από τη θάλασσα. Μια επιδρομή των πειρατών κατά τη διάρκεια ενός γάμου (τα γλέντια για κάθε γάμο κρατούσαν μέρες και παρέλυαν τα πάντα στο χωριό) ανάγκασε τους κατοίκους να μεταφερθούν στη σημερινή τοποθεσία. Στο κέντρο του Αμπελικού υπάρχει ένας πύργος ύψους 26 μέτρων. Ο ίδιος υπάρχει και στη Βρίσα (το χωριό της Ομηρικής Βρισηίδας). Από τους πύργους αυτούς ειδοποιούνταν με δάδες για τον κίνδυνο των πειρατών και προλάβαιναν οι κοπέλες να φύγουν στα τσαμλίκια (δασώδεις εκτάσεις που χρησίμευαν ως καταφύγια). Σ’ όλο το χωριό υπάρχουν πλακόστρωτα σοκάκια που οδηγούν (τα περισσότερα) στα νότια όπου υπάρχει το Μνημείο Ηρώων και η εκκλησία την οποία με περίσσια αγάπη και μεράκι έχει ανακαινίσει ο ιερέας. Απέναντι από την εκκλησία υπάρχει λαογραφικό μουσείο με αντικείμενα που χρησιμοποιούσαν οι παλιοί κάτοικοι, ενώ στον επάνω όροφό του συναντιούνται κάθε Κυριακή οι χωριανοί μετά την εκκλησία. Η Είσοδος του χωριού. Πλατάνι στην Εκκλησία. Το Λαογραφικό Μουσείου της Εκκλησίας. Το Καμπαναριό και η Εκκλησία.

Παλαιοχώρι

Υπάρχουν δύο δρόμοι για να πάει κανείς στο Παλαιοχώρι από το Πλωμάρι. Είτε από το δρόμο του Μεγαλοχωρίου, ο οποίος είναι 15,1 χιλιόμετρα αλλά είναι καλύτερος, είτε από το δρόμο της Μελίντας (δυτικά του Πλωμαρίου, από το Αμμουδέλι) που είναι 10,1 χλμ. Το Παλαιοχώρι, όπως μαρτυράει και το όνομά του, είναι από τα πιο παλιά χωριά της περιοχής. Στην αρχή ήταν χτισμένο στη Μελίντα, οι πειρατές όμως έδιωξαν τους στη θέση Απεθαμένες και στη συνέχεια στη δύσβατη περιοχή Πριόνας. Ο Πριόνας είναι βορινός και άρα η διαβίωση εκεί είναι δύσκολη. Όταν λοιπόν εξαλείφθηκε ο κίνδυνος των πειρατών οι κάτοικοι μετακόμισαν στη σημερινή θέση του χωριού τη Μέρινα, το 1817, όπως μας πληροφορεί η «βρύση της Μέρινας». Τα σπίτια του χωριού είναι «κολλημένα» μεταξύ τους, χτισμένα σαν τείχη κάστρων για να είναι αποτελεσματικότερη η άμυνα απέναντι σε τυχών κινδύνους. Η εκκλησία του χωριού είναι «της Ευαγγελίστριας» και χτίστηκε το 1864, στη θέση ενός μικρού ναού του Αγίου Ιωάννου. Δυτικά του Παλαιοχωρίου υπάρχει η περιοχή Βίγλα (όπως και το Βιγλάρ, σημαίνει παρα-τηρητήριο) απ’ όπου μπορείτε να δείτε τα παράλια της Χίου, των Ψαρών και της Μικράς Ασίας.